To naruszenie integralności struktury kostnej bądź więzadłowej kręgosłupa, a także uszkodzenia kostno-więzadłowe.
To naruszenie integralności struktury kostnej bądź więzadłowej kręgosłupa, a także uszkodzenia kostno-więzadłowe.
Złamania kręgosłupa dzielimy na dwie duże grupy: wysokoenergetyczne – typowo urazowe, do których dochodzi np. w wypadkach komunikacyjnych i upadkach z wysokości oraz niskoenergetyczne, przy których działanie siły jest stosunkowo nie duże. Zaliczmy do nich m.in. złamania patologiczne, np. na tle osteoporozy.
Złamania wysokoenergetyczne to grupa urazów związanych z gwałtownym działaniem dużej siły uszkadzającej tkanki kręgosłupa. Dotyczą głównie osób młodych i w średnim wieku.
Do złamań patologicznych kręgosłupa możemy zaliczyć wszystkie złamania, do których doszło na tle osłabienia struktury kości (np. zanik tkanki kostnej w przebiegu osteoporozy lub szpiczaka). Wiążą się one z niską energią urazu – np. upadek z własnej wysokości, potknięcie, czy nawet kichnięcie. Pacjent może nie zauważyć momentu wystąpienia złamania, a ból kręgosłupa może pojawić się później. Złamania te dotyczą zazwyczaj pacjentów, u których zdiagnozowano zaawansowaną osteoporozę, nowotwór lub infekcję. Urazy te często spotykane są u osób starszych, ale także młodych z zaburzeniami gospodarki hormonalnej lub kobiet po porodach (zaburzenia gospodarki mineralnej).
Objawy złamań kręgosłupa pojawiają się zazwyczaj od razu w przypadku złamania wysokoenergetycznego, np. po wypadku komunikacyjnym. Należy do nich ostry ból, często promieniujący do całych pleców. Złamania niskoenergetyczne, do których doszło np. w wyniku osteoporozy, mogą nie powodować żadnych objawów, zwłaszcza bezpośrednio po złamaniu.
Pozostałe objawy złamań kręgosłupa:
W przypadku złamań kręgosłupa proces leczenia rozpoczyna się od wykonania diagnostyki obrazowej. Wykonuje się rentgen kręgosłupa, na którego podstawie można stwierdzić lub wykluczyć złamanie, a następnie tomografię komputerową w celu doprecyzowania typu złamania. W procesie diagnostycznym należy wziąć pod uwagę specyfikę samego urazu. Często, np. przy złamaniach wysokoenergetycznych, należy rozszerzyć diagnostykę o przeprowadzenie badań rezonansu magnetycznego, dzięki któremu lekarz jest w stanie ocenić, czy krążki międzykręgowe i więzadła międzywyrostkowe są zachowane lub uszkodzone, czy nie wystąpiło krwawienie do kanału kręgowego i czy nie ma cech uszkodzenia rdzenia kręgowego.
Dobór metody leczenia uzależniony jest od biomechaniki urazu, rodzaju złamania oraz jego lokalizacji – ustalenie poziomu uszkodzenia, lokalizacji odłamów w stosunku do rdzenia kręgowego. Jeżeli złamaniu uległ poziom kręgosłupa, w którym przebiega rdzeń kręgowy i doszło do zwężenia światła kanału kręgowego np. przez odłamy kostne, ryzyko uszkodzenia rdzenia jest wysokie i może objawiać się częściowym lub całkowitym porażeniem kończyn dolnych. Wysokie ryzyko porażenia występuję w przypadku złamań w odcinku szyjnym kręgosłupa, w którym rdzeń ma dużą średnicę, a zakres ruchomości szyi jest znaczący.
Leczenie zachowawcze stosowane jest w przypadku złamań stabilnych biomechaniczne, co oznacza, że nie powodują one znaczącej deformacji kręgów, a fragmenty złamania nie przemieszczają się do światła kanału kręgowego. Przy tego rodzaju złamaniach nie występują zaburzenia neurologiczne.
W przypadku stabilnych złamań biomechanicznych zaleca się noszenie gorsetu lub kołnierza, a także wykonanie kontrolnych badań RTG w celu sprawdzenia, czy dane złamanie się goi i wykluczenia wtórnego przemieszczenia. Dzięki okresowym badaniom radiologicznym sprawdzane jest także ustawienie osi kręgosłupa oraz czy w pierwotnej diagnostyce nie został pominięty żaden uszkodzony element. Jeżeli po całkowitym zrośnięciu się występują dysfunkcje, pacjent skierowany jest na dalsze leczenie – rehabilitację. Jeżeli unieruchomienie stabilnego złamania kręgosłupa gorsetem nie powoduje zaniku dolegliwości bólowych w ciągu kilku-kilkunastu tygodni może być rozważane leczenie inwazyjne – ustabilizowanie złamania cementem kostnym (wertebroplastyka).
Leczenie operacyjne stosowane jest w przypadku złamań przemieszczonych, powodujących pierwotny ucisk na struktury nerwowe oraz w przypadku złamań niestabilnych, które pierwotnie nie spowodowały zaburzenia funkcji neurologicznych, ale mogą być przyczyną wtórnego uszkodzenia rdzenia czy korzeni nerwowych.
Złamania wysokoenergetyczne często towarzyszą urazom wielonarządowym. Powstają one w wyniku ciężkiego wypadku, podczas których pacjenci doznają też urazów innych narządów (urazy głowy, klatki piersiowej, jamy brzusznej, naczyń, kończyn). W tym przypadku złamanie kręgosłupa może nie być kluczowe dla ratowania życia człowieka i operacja na kręgosłupie może być wykonana w odroczeniu, chyba że występują objawy ostrego ucisku rdzenia kręgowego – w tej sytuacji operacja kręgosłupa powinna być wykonana pilnie.
W leczeniu operacyjnym złamań kręgosłupa stosowane są metody klasyczne (poprzez większe nacięcie) oraz małoinwazyjne.
Leczenie klasyczne stosowane jest w przypadku złamań, w których nastąpiły ciężkie zaburzenia neurologiczne (niedowłady) w wyniku dużych zmian morfologicznych w kręgosłupie z uciskiem na struktury nerwowe lub w przypadku rozległego urazu. Operacja – przeprowadzana w trybie pilnym – polega na odbarczeniu struktur nerwowych oraz wprowadzeniu implantów, które stabilizują kręgosłup, by nie nastąpiły wtórne przemieszczenia. Zabieg odtwarza też uszkodzone struktury. Niestety nie da się odtworzyć ciągłości uszkodzonego rdzenia kręgowego.
Możemy wyróżnić wiele metod małoinwazyjnych, które pozwalają odtworzyć wysokość trzonu oraz ustabilizować odłamy w samym kręgu. Należy do nich kypholastyka i wertebroplastyka. Są one często stosowane u osób starszych oraz u których doszło do złamania w wyniku osteoporozy, ale także u osób młodych, które chcą w miarę możliwości szybko powrócić do aktywności dnia codziennego.
Oba zabiegi polegają na wstrzyknięciu tzw. cementu do trzonu kręgu, który uległ złamaniu. Wykonywane są poprzez małe, kilkumilimetrowe nacięcia pod kontrolą RTG, metodą fluoroskopii.
W przypadku kyphoplastyki lekarz, po podaniu znieczulenia, wprowadza igły kostne do trzonu złamanego kręgu oraz specjalny balon lub inne urządzenie pozwalające nastawić złamanie kręgu. Balon umiejscowiony we właściwym miejscu zostaje napełniony cieczą. Podczas napełniania, elementy złamanego kręgu oddalają się od siebie, a następnie powracają do bardziej naturalnej pozycji. Wypełnienie to wygładza także miękki materiał wewnątrz kręgu i tworzy w nim pustą przestrzeń. W końcowym etapie operacji balon jest wyjmowany, a chirurg za pomocą specjalnych instrumentów, pod niskim ciśnieniem, wypełnia przestrzeń polimetakrylanem metylu (PMMA), przypominającym cement. Po wstrzyknięciu materiał ten szybko twardnieje i tym samym szybko stabilizuje złamaną kość. W przypadku braku możliwości zastosowania balonu (kiedy ciśnienie może wywołać wtórne przemieszczenie złamania do kanału kręgowego) istnieje możliwość nastawienia złamanych fragmentów bez wprowadzania balonu (system Spine Jack lub Tektona). W przypadku osób młodych istnieje możliwość zastosowania cementów z hydroxyapatytem. Hydroxyapatyt jest przerabiany w przyszłości przez organizm na własną kość, co u osób w młodym i średnim wieku jest dobrym rozwiązaniem.
Wertebroplastyka również polega na wstrzyknięciu cementu do trzonu kręgu, jednak w odróżnieniu od kyphoplastyki nie jest wykorzystywany balon – lekarz, korzystając z podglądu RTG, za pomocą specjalnych instrumentów, pod niskim ciśnieniem wypełnia od razu złamany trzon polimetakrylanem metylu. Ustabilizowanie złamania cementem kostnym ma działanie przeciwbólowe.
Po operacji kręgosłupa często konieczna jest rehabilitacja.
